عادتهای غلط بهداشتی و غذایی، مصرف سیگار و الکل از عوامل اصلی ابتلاء به بیماریهای دهان و دندان به شمار میروند. اما مهمترین عامل بالا بودن شاخص بیماریهای دهان و دندان یایین بودن فرهنگ بهداشت عمومی و سبک نادرست زندگی است. درصد بالایی از بیماریهای دهان و دندان به شاخصهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مربوط است. ناسالم بودن سبک زندگی از یک سو و از سویی دیگر مدیریت ناصحیح در حوزه سلامت دهان و دندان مانع بهبود شاخصهای دندان است. بیماریهای دهان و دندان و بخصوص پوسیدگی دندان ارتباط مستقیم با شیوه زندگی و نوع تغذیه ما دارد. پوسیدگی دندان به عنوان شایعترین بیماری دهان محصول مستقیم مصرف نامناسب مواد قندی است. دندانها و لثه ناسالم میتواند با ایجاد مداخله در سایر سیستمهای بدن احتمال بروز بیماریهای دیگر نظیر بیماریهای قلبی- عروقی و سکته مغزی را افزایش دهد. افراد مبتلا به بیماریهای لثه هنگام جویدن غذا باکتریها را وارد جریان خون میکنند که این مسئله خطر لخته شدن خون و سکته مغزی را افزایش میدهد. مسواک زدن مرتب دندانها و استفاده از نخ دندان به حفظ سلامت دندانها کمک میکند. اما علاوه بر رعایت نکات بهداشتی، دندان پزشکان تاکید دارند که مصرف برخی از خوراکیهای خاص نیز برای سلامت دهان و دندان مفید هستند. برای بهبود کیفیت زندگی، روابط اجتماعی و شغلی خواهان دندانهایی سالم، زیبا و محکم هستیم. عوارض نداشتن دندان در فرم کلی و زیبایی صورت تاثیر منفی دارد. برای داشتن دندانهایی سالم و زیبا با دکتر عباس صادقی جراح و دندانپزشک به گفت و گو نشستیم.
- آقای دکتر آیا برای هرگونه درد خفیف دندان باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟
- متاسفانه بالغ بر 90 درصد از افراد جامعه تا درد نداشته باشند به دکتر مراجعه نمیکنند. بعضی از افراد هم با آن که درد دارند از مراجعه به پزشک امتناع میکنند و این اشتباه بزرگی است. در جوامع پیشرفته هر 6 ماه یک بار برای معاینه کلی ( چک آپ ) مراجعه میشود. با 6 ماه تخفیف انتظار داریم حداقل سالی یک بار برای معاینه مراجعه شود. با رادیوگرافی و معاینه بالینی مشخص میشود که آیا شخص به درمان نیاز دارد یا خیر.
- فرهنگ مراجعه به دندانپزشک در کشور ما برای پزشک و بیمار جا نیفتاده است. اگر کسی به دندانپزشکی مراجعه کند از او می پرسند برای چه آمده است؟
- من یک جمله رایج دارم. همیشه از بیمارم میپرسم مشکل خاصی احساس میکنید یا میخواهید چک آپ شوید.
- آقای دکتر چگونه میتوانیم دندانهایی سالم، زیبا و محکمی داشته باشیم؟
- علت های متعددی وجود دارد این که شما از طریق ژنتیک چه دندانی به ارث برده باشید. دست شما و ما نیست. چندی پیش بیماری داشتم که برای درمان لثه آمده بود. دندانهایش هیچ گونه مشکلی نداشتند. آن آقای چهل و چند ساله میگفت که تا حالا مسواک نزدهام و از نخ دندان هم استفاده نمیکنم. او شانس آورده بود که ژن خوبی داشت زیرا با این بیدقتی در بهداشت دهان و دندان باید تمام دندانهایش را از دست میداد. شاید 10 تا 15 درصد از افراد جامعه چنین شانسی داشته باشند بقیه افراد باید با وسواس خیلی زیاد مراقب بهداشت دهان و دندان خود باشند. خانمهای باردار و بچههای 6 تا 12 ساله باید بیشتر از بقیه مراقب دندانهایشان باشند. این افراد علاوه بر مسواک و نخ دندان باید از دهان شویه هم استفاده کنند. همه افراد بالاتر از 6 سال میتوانند از دهانشویه کلرهکزیدین 2./ . درصد استفاده کنند. خوشبختانه این ترکیب با غلظت 2% در بازار ایران موجود است. دهانشویه نیم ساعت پس از مسواک زدن استفاده شود که حداکثر قدرت ضد باکتریایی خود را حفظ کند. کاربرد آن دو بار در روز ( بعداز صبحانه و قبل از خواب ) میباشد که 20 تا 60 ثانیه در دهان نگاه داشته شود. مصرف مداوم دهان شویه موجب حساسیت و تغییر رنگ دندانها میشود. به همین دلیل توصیه میشود در آغاز هر فصل به مدت دو هفته یک بار صبح و یک بار شب استفاده شود. بعد از آن به مدت 2 ماه و 2 هفته تا آغاز فصل جدید استفاده نشود. با این توالی مانع رنگ گرفتن دندانها و حساسیت لثه میشوید.
- بعضیها از نمک برای مسواک زدن و از آب نمک به عنوان دهان شویه استفاده میکنند.
- این دسته از افراد باید بدانند که نمک خاصیت ساییدگی مسواک را بالا میبرد و ممکن است به دندانها آسیب وارد کند و حتی سبب تحلیل رفتن لثه شود. پس هیچ وقت از نمک برای مسواک زدن استفاده نکنید. استفاده از آب نمک هم کار اشتباهی است چون قابلیت از بین بردن پلاک دندانی که باعث پوسیدگی دندان و در نهایت بیماری لثه میشود را ندارد.
- استفاده از نخ دندان را باید از چه زمانی شروع کنیم؟
- از وقتی که دندانهای دائمی کامل میشوند. استفاده از نخ دندان اجباری است. دندانهای دائمی از 6 تا 12 سالگی کامل میشوند.
- چه غذاهایی به دندان آسیب میرسانند؟
- چهار دسته مواد غذایی اصلی داریم که شامل پروتئین، چربی، قندو سبزیها و میوهها میشود. از این میان قند برای دندان از همه مضرتر است. قند در دهان تبدیل به اسید لاکتیک شده و باعث پوسیدگی دندان میشود. بهترین راه پیشگیری از پوسیدگی دندان کاهش میزان و دفعات مصرف مواد قندی است. از نظر سلامت دهان زنجیره غذایی سالم حاوی کمترین مواد قندی تصفیه شده ( شکر ) و مصرف مواد قندی در دفعات محدود و زمانهای مناسب ( قبل از وعده های غذایی روزانه) است. کسانی که در طول روز نوشیدنیهای شیرین را جرعه جرعه مینوشند و یا شیرینی و شکلات زیاد به دفعات مصرف میکنند بخصوص شکلاتهایی مثل تافی که حالت چسبندگی دارند به دندانهای خود آسیب میرسانند. از مکیدن آب نبات ها اجتناب نمایید. زیرا آب نباتها قند زیادی برای افزایش اسید تولید شده توسط باکتریها را دارند. به والدین توصیه میشود که به بچهها آموزش دهند که مواد قندی مثل شکلات و شیرینی را در یک وعده غذایی مصرف کنند و نوشیدنیهای شیرین را یک مرتبه بنوشند و جرعه جرعه نوشیدن آنها اجتناب کنند. زمان مواجهه دهان با مواد قندی باید کم شود. اگر غذاهای حاوی مواد قندی در یک وعده غذایی مصرف شود و بعداز آن مسواک بزنید هیچ اتفاقی نمیافتد.
اگر نوشابههای گازدار مصرف میکنید آنها را جرعه جرعه و به مدت طولانی استفاده نکنید. نوشابههای گازدار سرشار از شیرین کنندههای مصنوعی هستند که باعث افزایش قند خون میشوند و برای سلامت انسان خطرناک هستند. مصرف مقدار بالای نوشابههای گازدار خطر پوسیدگی دندانها را افزایش میدهد. عامل اصلی تخریب دندانها در مصرف کنندگان مداوم نوشابههای گازدار اسید سیتریک بالای موجود در آنهاست که به مرور مینای دندان را ضعیف و در نهایت از بین میبرد.
- تاثیر مواد ترش بر دندان چگونه است؟
- غذاهای ترش و نوشابههای گازدار درست مثل مواد قندی باعث آسیب رساندن به مینای دندان و تخریب و فساد دندان و آسیب به لثهها میشوند. در واقع مواد ترش و اسیدی باعث از بین رفتن ساختار معدنی سطح مینای دندان میشود. مواد غذایی ترش دارای اسیدیته بالا هستند که روی بافت کلسیم دندان تاثیر تخریبی دارد. غذاهای ترش که مصرف میکنیم یک مقدار از کلسیم دندان برداشته میشود. بدن طوری طراحی شده است که بزاق دهان کلسیم برداشته شده را تامین میکند. دندانی که کلسیمش برداشته شده یک قدری فرصت میخواهد تا جذب صورت بگیرد. دندان در این حالت بشدت حساس و ضربه پذیر است. مثل کشوری که مرزهایش بدون نیروهای دفاعی رها شده باشد. شاید تعجب آور باشد که بگوییم پس از مصرف مواد ترش یک تا دو ساعت نباید مسواک بزنید. موهای مسواک میتواند در سطح دندان خراش ایجاد کند و دندان تخریب شود. در طول شب اگر نوشابه گازدار یا پرتقال ( مرکبات) مصرف کردید تا یک ساعت نباید مسواک بزنید. مینای دندان در این حالت حکم کشوری بی دفاع را دارد که نیروهای مهاجم میتوانند از هر طرف به او حمله کنند.
خانمهایی که شکایت دارند هنگام بارداری دندانهایشان خراب شده است خرابی دندان آنها دو علت اساسی دارد. بیماری لثه و رفلکس ( ترش کردن). در خانمهای باردار بخشی از غذای مصرف شده به دهان بر میگردد که حاوی اسید معده است. اسید معده همان کاری را میکند که غذاهای ترش و نوشابههای گازدار انجام میدهند. خانمهای باردار بعد از تهوع صبحگاهی و رفلاکس معده از مسواک زدن به مدت یک تا دو ساعت خودداری کنند.
- چه غذا هایی برای دندان مفیدند؟
- کلسیم و عنصری به نام فلوور هردو برای دندان مفیدند. با مصرف لبنییات کم چرب کلسیم لازم برای دندان تامین میشود. فلوور به اندازه کلسیم یا حتی بیشتر از آن برای دفاع از سلامت دندان مفید است. این عنصر به همان اندازه ژنتیک در سلامت دندان نقش دارد. فلوور معمولا در آب آشامیدنی ما وجود دارد و از آن طریق تامین میشود. شما حتما کسانی را دیده اید که لکههای قهوه ای پررنگی روی دندانهایشان دارند و این لکهها در کل افراد خانوادهشان دیده میشود. این میتواند نشان دهنده آن باشد که فلوور خونشان بالا رفته است. البته به تشخیص پزشک نیاز دارد و هر لکه دندانی نمیتواند نشان دهنده فلوور باشد. مردمانی که در مناطق آتشفشانی زندگی میکنند فلوور زیادی از طریق آب آشامیدنیشان دریافت میکنند.
- فلوور زیادی مفید است یا ضرر دارد؟
- تا یک حدی مفید است به طوری که هر چقدر مواد قندی مصرف کنید و مسواک نزنید دندانتان خراب نمیشود. اما از یک حدی اگر فراتر برود میتواند ضربه پذیر باشد.
- اگر آب را بجوشانیم فلوور آن از بین نمیرود؟
- نه از بین نمی رود.
- درمان ریشه چیست؟
- هنگامی که بافت عصبی یا مغز دندان آسیب میبیند، متلاشی میشود و باکتریها شروع به تکثیر درون محفظه مغز یا پالپ دندان میکنند. دندان نیاز به درمان ریشه دارد و اگر درمان ریشه انجام نشود دندان باید کشیده شود. به این کار روت کانال تراپی هم میگویند. اعصاب دندان درون روت کانال قراردارند. مثل دیوارههای استخر که خزه میبندند با درمان ریشه این خزهها پاک میشوند، مغز دندان تخلیه و با ماده ای خاص پر میشود.
- این همان عصب کشی است؟
- دقیقا عصب کشی است. درمان ریشه که به غلط عصب کشی یا عصب کشی نامیده میشود.
- پس اگر درمان ریشه است چرا مغز دندان را در میآورید و فقط دیوارههای آن باقی میماند؟
- آن بافت نرمی که در مرکز دندان قرار دارد تا وقتی که سالم باشد به بقای دندان کمک میکند ولی وقتی عفونی شد شاید مثال خوشآیندی نباشد تبدیل به یک جسد در حال متلاشی شدن میشود که از آن گازهایی مثل متان ، سولفور و… متصاعد میشود و در عین حال بر حجمش هم افزوده میشود. اگر راه خروجش را باز نکنیم به داخل حفره استخوانی نفوذ میکند و میتواند برای بیمار خطر جانی داشته باشد.
- آقای دکتر چطور میشود که عصب دندان آسیب میبیند؟
- اغلب بر اثر پوسیدگی و در مواردی هم بر اثر شکستن دندان این اتفاق میافتد و گاهی اوقات هم بیماریهای پیشرفته میتواند به عصب دندان آسیب برساند.
- آقای دکتر بهترین جایگزین برای دندان از دست رفته چیست؟
- با دانش امروزی بهترین جایگزین برای دندان از دست رفته ایمپلنت است. دندانی که از فلز تیتانیوم ساخته شده است و داخل فک کار گذاشته میشود. تیتانیوم همان فلزی است که از آن در صنایع هواپیمایی استفاده میشود و در رشته اورتوپدی کاربرد فراوان دارد. حتما شنیده اید که عده ای میگویند توی پایم پلاتین دارم. منظورشان همین فلز است. تیتانیوم همانند طلا با نسج بدن سازگار است و هیچ واکنشی نشان نمیدهد. سلولهای استخوانی میتوانند به داخل شیارهای این فلز نفوذ کنند و مثل دندان عمل کنند. ایمپلنت بهترین جایگزین برای دندانهای از دست رفته است چرا که به دندانهای اطراف صدمه نمیزند و از استخوانهای اطرافش هم حمایت میکند. ایمپلنت به بهداشت زیادی نیاز دارد و متاسفانه هزینه بالایی هم دارد. ایکاش میشد از طریق راههای حمایتی شرایطی فراهم کرد تا با هزینه کمتر تمام اقشار مردم از این درمان بهره مند شوند مثلا بیمه ها و… حمایت میکردند.
- فرمودید ایمپلنت به بهداشت زیادی نیاز دارد. چگونه؟
- بعضیها فکر میکنند چون این دندان از جنس فلز است نیازی به مسواک زدن ندارد و دیگر خراب نمیشود در صورتی که اتصال بین دندان و لثه خبلی مهم است. اتصال بین ایمپلنت و لثه اگر آسیب ببیند دندان از دست میرود.
- آیا در همه سنین میتوان از درمان ایمپلنت بهره مند شد؟
- بله، به شرط آن که بستر استخوانی کافی وجود داشته باشد. مثل کاشتن گل در گلدان است. اگر خاک وجود نداشته باشد گیاه خشک میشود. ایمپلنت به منزله گل و استخوان به منزله خاک گلدان است.
- ایمپلنت درد دارد؟
- نه، باور کنید حتی به اندازه یک ترمیم دندان هم درد ندارد.
- به نظر میرسد پروسه درمانی ایمپلنت طولانی باشد.
- درمان دو مرحله دارد. در جلسه اول جراحی انجام میشود. در مرحله دوم بعد از سه ماه پروتز دندان کارگذاشته میشود. در پاره ای موارد هم که با کمبود استخوان مواجه میشویم باید پودر استخوان تزریق شود و یا پیوند استخوان انجام شود که درمان را قدری طولانیتر میکند.
- وقتی دندانی کشیده شد و یا به گونه ای از دست رفت چقدر فرصت داریم برای ایمپلنت؟
- بهترین زمان دو ماه و نیم پس از کشیدن یا از دست دادن دندان است. گاهی اوقات همان روزی که دندان کشیده میشود میتوان ایمپلنت گذاشت.
- آقای دکتر اگر فردی برای مدت طولانی دندانهایش را از دست داده باشد میتواند ایمپلنت بگذارد؟
- گاهی اوقات نمیشود. با کشیدن دندان بستر استخوانی کم میشود. مثل بستر جنگل میماند. جنگلهایی که در دامنه کوه قرار دارند با کوچک ترین بارندگی خاک فرسوده میشود و آب خاک را میشوید و با خود میبرد. اما ریشه درختان میتوانند بستر خاک را حفظ کنند و با بارندگی خاک شسته نمیشود ولی با چرای بی رویه گوسفندان خاک فرسوده میشود. این اتفاق برای دندان هم میافتد. دندانها مانند بستر گیاهی هستند و خاک هم بستر استخوانی. وقتی شما دندانی را میکشید یا از دست میدهید حدود یک سانتیمتر قطر استخوانی دارید. بعد از یک سال بیشتر از 7 میلیمتر استخوان ندارید و بعد از 4 سال فقط 4 میلیمتر قطر استخوانی دارید اما قطر پیچی که قرار است در این بستر استخوانی کاشته شود 5/4 میلیمتر است و این شدنی نیست.
- ایمپلنت را دندانپزشکان خاصی انجام میدهند؟
- ایمپلنت شاخههای مختلفی در دندانپزشکی را در بر میگیرد. مجموعه ای که شامل متخصص لثه، متخصص و جراح فک و صورت و متخصص پروتز میشود ولی در عین حال جزو درمانهایی است که دندانپزشکان عمومی هم میتوانند انجام دهند. در مطب ما حدود 13 سال است که درمان ایمپلنت انجام میشود و اولین کاندید این کار خواهرم بود.
- سیزده سال؟ یعنی ایمپلنت سابقه ای سیزده ساله در کشور ما دارد؟
- ایمپلنت در کشور ما سابقه ای 25 ساله دارد ولی از 20 سال قبل به این طرف با سرعت روزافزون رواج پیدا کرده است و در حال حاضر درمان متداول و رایجی است.
- شما فرمودید بهداشت ایمپلنت خیلی مهم است. آیا خمیردندان یا مسواک خاصی دارد؟
- نه، خمیردندان و مسواک خاصی ندارد. وسایلی وجود دارد که کمک میکند تا بهداشت بهتر انجام شود مثلا وسیله ای است به نام واترجت که آب را با فشار پای ایمپلنت میگیرد حتما دیده اید که بعضیها با فشار شلنگ میخواهند فاصله بین کاشیها را تمیز کنند. این وسیله با فشار آب ایمپلنتها را تمیز میکند . همین کار را میتوان زیر بریچها و کنار دندانها انجام داد .
بازی با سلامت مردم
ابزارهای پیام رسان به عرضه تبلیغات خدمات پزشکی تبدیل شده است. سودجویان با تبلیغ فرآوردهها و خدمات پزشکی در فضای مجازی با سلامت مردم بازی میکنند. بر اساس قانون نظام پزشکی تبلیغ خدمات پزشکی به هر نحوی ممنوع است. اما در فضای مجازی تبلیغات پزشکی موج میزند. دامنه این تبلیغات طیف وسیعی از خدمات را در بر میگیرد. از آرایشی و بهداشتی گرفته تا حتی عملهای جراحی. تبلیغات فضای مجازی همه گروههای جامعه را در بر میگیرد. هر فردی با هر سطح اجتماعی ممکن است تحت تاثیر این تبلیغات مرم فریب قرار بگیرد. به همین دلیل است که در همه جای دنیا تبلیغ مستقیم و غیرمستقیم خدمات پزشکی ممنوع است. حجم زیادی از تبلیغات عرضه شده در فضای مجازی به خدمات دندانپزشکی اختصاص دارد. از جمله ایمپلنت یک روزه، ایمپلنت فقط یک میلیون تومان و…
آقای دکتر عباس صادقی این ادعا را دور از واقعیت میداند و میگوید: با ورود بازاریابی به مسائل پزشکی تبعات سوئی به بار میآید و توقع نابجایی در بیمار ایجاد میشود. من تبلیغی دیدم تحت عنوان « ایمپلنت بدون جراحی و خونریزی » در صورتی که درمان ایمپلنت در دو مرحله انجام میشود که مرحله نخست آن جراحی است. متاسفانه اینها دروغ هایی هستند که هیچگونه ارزش علمی ندارند.
- مصرف مداوم دهان شویه موجب حساسیت و تغییر رنگ دندانها میشود.
- از وقتی که دندانهای دائمی کامل میشوند استفاده از نخ دندان اجباری است.
- بهترین راه پیشگیری از پوسیدگی دندان کاهش میزان و دفعات مصرف مواد قندی است.
- غذاهای ترش و نوشابههای گازدار درست مثل مواد قندی باعث آسیب رساندن به مینای دندان و تخریب و فساد دندان و آسیب به لثهها میشوند .
- بهترین جایگزین برای دندان از دست رفته ایمپلنت است. دندانی که از فلز تیتانیوم ساخته شده است و داخل فک کار گذاشته میشود.
- تیتانیوم همانند طلا با نسج بدن سازگار است و هیچ واکنشی نشان نمیدهد. سلولهای استخوانی میتوانند به داخل شیارهای این فلز نفوذ کنند و مثل دندان عمل کنند.
- خانمهای باردار بعد از تهوع صبحگاهی و رفلاکس معده از مسواک زدن به مدت یک تا دو ساعت خودداری کنند.
- خانمهای باردار و بچههای 6 تا 12 ساله باید بیشتر از بقیه مراقب دندانهایشان باشند. این افراد علاوه بر مسواک و نخ دندان باید از دهان شویه هم استفاده کنند.
