سید محمد موسوی بجنوردی فقیه و حقوقدان ایرانی پس از یک دوره بیماری در 5 اسفند 1402 درگذشت. موسوی بجنوردی به عنوان یکی از چهرههای ماندگار رشته فقه و حقوق برگزیده شد. موسوی بجنوردی تحصیلات خود را در حوزه علمیه نجف گذراند و پس از انقلاب 1357 به ایران آمد. از سال 1361 الی 1368 به عنوان عضو شورای عالی قضایی فعالیت کرد. در طول سالهای حضورش در فقه و حقوق توانست نقش مثبتی در حوزه پاسخگویی به پرسش های حوزه خانواده و زنان ایفا کند. ایشان در موضوع شروط ضمن عقد ازدواج با طرح دغدغه های زنان، تلاش بسیاری کرد تا بتواند فضای جامعه را به سوی امید به اصلاحات قانونی ببرد.. در آن زمان حتی قانون خانواده هم در معرض بودن یا نبودن قرار داشت، وجود این شروط و بیان مباحث جدید زنان و آگاهی از کیفیت آن در جامعه موثرافتاد. در گفتگوهای متعددی که با موسوی بجنوردی در باره نقد شروط صورت گرفت، مشخص شد که این شروط دوازده گانه به جای ماده 8 قانون حمایت از خانواده و به صورت گسترده تری به سرانجام رسیده است و در سال 1360 در دفترچه های ازدواج ثبت و اجرایی شود. امروز سند های ازدواج با همان شروط در دسترس زوجین قرار دارد.
موسوی بجنوردی در دانشگاه های متعدد از جمله دانشگاه شهید بهشتی و دانشکده الهیات دانشگاه تهران تدریس کرد و عضو شورای پژوهش پژوهشکده حقوق و قانون ایران بود.
آثار ایشان عبارتنداز: کتاب عقد ضمان، علم اصول، فقه تطبیقی، اندیشههای حقوقی حقوق خانواده، قواعد فقهیه جلد 1و2 ، مقالات اصولی و… میباشد.
بخشی از گفتگوهای آیت اله سید محمد موسوی بجنوردی در موضوعات خانواده و زنان در مجله زن روز :
- بررسی تأثیر قول مشهور در حقوق زنان -1 – پیرامون ارث زوجه و حضانت فرزند، ویژه نامه روز زن شماره 1251، سال 1368
- طبق رأی وحدت رویه هیئت عمومی دیوان عالی کشور، معتاد غیر ولگرد مجرم نیست . شماره 1044، سال 1364
- دادگاه در مورد عسر و حرج میتواند طلاق بدهد. کارهای خانه وظیفه زن نیست و او میتواند بابت آن اجرت مطالبه کند، شماره 1195، سال 1367
- در مسئله تعدد زوجات، خوف از عدم اجرای عدالت بالاتر از عدالت است ، شماره 1196، سال 1367
- گفتگو پیرامون مشگل وسواس، شماره 1295، سال 1369
- ما به عنوان یک حکومت اسلامی باید بیمه زنان خانه دار را قانونی کنیم، شماره 1298 و 1299 به مناسبت روز زن ، سال 1369
- فقه شیعه از حیث آزادی اندیشه نظیر ندارد، شماره 1325، سال 1370
- آیت اله بجنوردی: یکی از راه های تحدید تعدد زوجات، شرط عدم تزویج زوج در ضمن عقد نکاح است ، شماره 1334، سال 1370
- مشکل تعیین مهریه اسکناس، کاهش تدریجی قدرت خرید آن است، شماره 1341، سال 1370
- نظریات فقهی امام در تحکیم خانواده موثر بود، شماره 1361، سال 1371
- اعزام دختران دانشجو به خارج از کشور مغایر با موازین شرعی نیست ، شماره 1432، سال 1372
- پیرامون شهادت زنان و دیه قصاص ( عدم حضور زن در جامعه علت اصلی تفاوت شهادت زن و مرد ) ، شماره 1460، سال 1373
بخشی از گفتگوهای آیت الله محمد موسوی بجنوردی در موضوعات زنان در نشریه حقوق زنان:
- گفتگو با آیت اله سید محمد موسوی بجنوردی: اسلام خشونت نسبت به زن را نمیپذیرد ( نگرشی به آیه 34 سوره نساء در قرآن مجید، شماره3 نشریه حقوق زنان، تیرماه 1377، ص 5 الی 9
- گفتگو با ایت الله سید محمد موسوی بجنوردی شغلهای ممنوع!(شغل های ممنوع برای زنان: ریاست جمهوری و قضاوت)، مجله حقوق زنان، شماره 21، فروردین 1381 ص9 الی 11
- گفتگو با آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی پیرامون شرط تأهل در گرفتن برخی از مجوزهای فرهنگی: شرط تأهل، مطابق موازین اسلامی نیست، مجله حقوق زنان، شماره 16، تیر و مرداد1379، ص 6 و 7
مقالات
- خشونت نسبت به زنان از منظر دين، بازتاب انديشه، مرداد ۱۳۸۴، شاره ۶۴.
- بررسی فقهی و حقوقی و حدود مسئولیت مدنی و کیفری ناقلین ایدز با رویکردی بر نظریات حضرت امام خمینی (س)، نامه الهيات، دانشگاه آزاد تهران واحد شمال، تابستان ۱۳۸۷، شماره ۳.
- قاعدۀ اقدام، ديدگاههای حقوقی، ۱۳۷۵، شماره ۲.
- جايگاه عرف در حقوق بين الملل و حقوق اسلام، فصلنامه علمی پژوهشی متين، ۱۳۸۱، شماره‌های ۱۵ و ۱۶.
- کودک آزاری، نشريه حقوق و علوم سياسی دانشگاه تربيت مدرس، تابستان ۱۳۸۶، شماره ۳.
- بررسی و فقهی و حقوقی حق تأليف با رويکردی به آراء امام خمينی (س)، فصلنامه علمی پژوهشی متين، ۱۳۸۷، شماره ۴۱؛
- حقوق شهروندی از نگاه امام خمينی (ره)، (با همکاری محمد مهريزی ثانی) پژوهشنامه متين، زمستان ۱۳۹۲، سال پانزدهم، شماره ۶۱.
- شبيه‌سازی انسان از منظر دين، (با همکاری اعظم سقازاده)، نامه الهيات، پاييز ۱۳۸۹، شماره ۱۲.
- دربارۀ جاسوسی و خيآنت به کشور، آيين، شهريور ۱۳۸۹، شماره‌های ۳۰ و ۳۱.
- جرم سياسی در حقوق کيفری اسلام، بهمن و اسفند ۱۳۸۸، شماره‌های ۲۶ و ۲۷.
- نقش حسن نيت در عقود و قراردادها در فقه و حقوق، حقوق و علوم سياسی، بهار ۱۳۸۶، شماره ۲.
- همانندسازی با هدف درمان ناباروری، حقوق عمومی، اسفند ۱۳۸۵، شماره ۲.
- ارث زن از شوهر با رويکردی بر نظرات حضرت امام خمينی (ره)، پژوهشنامه متين، بهار ۱۳۸۵، شماره ۳۰.
- مسئوليت کيفری و مدنی پزشک، پژوهشنامه متين، بهار ۱۳۸۱، شماره ۱۴.
- فهم عرفی در اصول لفظيه و هرمنوتيک، زبان و ادبيات فارسی، پاييز ۱۳۸۰، شماره ۳۴.
